Przysposobienie / Rozwiązanie przysposobienia Wrocław

DZIECKO PRZYSPOSOBIONE

Kancelaria Adwokacka Rafaela Mazur świadczy Klientom pomoc w szeroko rozumianych sprawach dotyczących przysposobienia dziecka, udzielając nie tylko porad prawnych, ale również reprezentując Klienta na wszystkich etapach postępowania sądowego.

Czym jest przysposobienie?

Przysposobienie to instytucja, która pomaga stworzyć między rodzicami a dzieckiem więź rodzinną. Pamiętać należy, iż przysposobić można tylko i wyłącznie osobę małoletnią i tylko dla jego dobra. Rozpoznanie wniosku o przysposobienie wymaga wnikliwej analizy z punktu widzenia właśnie dobra dziecka, albowiem jest to wartość nadrzędna, którą wszystkie organy winny się kierować decydując o losach małoletniego.

Kiedy powstaje stosunek przysposobienia?

Stosunek przysposobienia powstaje tylko na skutek wydania przez sąd orzeczenia, w momencie uprawomocnienia się takiego orzeczenia
Doktryna wskazuje na następujące zasady przysposobienia:

• dobra dziecka;
• niemajątkowego charakteru przysposobienia;
• równego traktowania dzieci, a więc zrównania dzieci przysposobionych i dzieci pochodzących z naturalnego stosunku rodzicielskiego;
• niekontraktowej formy powstania przysposobienia (powstania na skutek orzeczenia sądowego);
• ograniczonej rozwiązywalności przysposobienia;
• tajemnicy przysposobienia;
• sądowego (państwowego) nadzoru nad przysposobieniem.

Jakie warunki musi spełnić przyspasabiający, chcąc przysposobić dziecko?

Osoby, które pragną przysposobić dziecko muszą spełnić przesłanki, które nakłada na nich ustawa. Otóż by przysposobić małoletnie dziecko przyspasabiający musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych, a jego kwalifikacje osobiste muszą uzasadniać przekonanie, że będzie należycie wywiązywał się z obowiązków przysposabiającego. Nadto, przyspasabiający musi posiadać opinię kwalifikacyjną oraz świadectwo ukończenia szkolenia organizowanego przez ośrodek adopcyjny.
Oczywistym jest, iż w trakcie postępowania o przysposobienie bierze udział ośrodek adopcyjny, którego zadaniem jest przeprowadzanie analizy sytuacji osobistej, zdrowotnej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej kandydatów do przysposobienia dziecka. Przeprowadzany jest wywiad środowiskowy kandydata. Odnosząc się do szkolenia, organizowanego przez ośrodek adopcyjny, to zakres programowy szkoleń wyznaczony został w § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 9.12.2011 r. w sprawie szkolenia dla kandydatów do przysposobienia dziecka
Kolejną przesłanką, którą należy spełnić jest to, iż między przysposabiającym a przysposobionym powinna istnieć odpowiednia różnica wieku.

Co oznacza odpowiednia różnica wieku?

Przesłanka ta nie została w sposób szczegółowy ustalona przez ustawodawcę, nie wskazano ile konkretnie powinna wynosić różnica wieku miedzy przyspasabiającym, a przysposobionym. Zdaje się jednak, że ustawodawca miał na myśli taką różnicę, jaka jest między rodzicem, a dzieckiem. Ważne jest również, by przysposabiający posiadał nie tylko odpowiedni wiek, ale również pewną odpowiedzialność i dojrzałość emocjonalną, która pomoże mu w sposób prawidłowy zaopiekować się dzieckiem.

Jakie stanowisko w kwestii wieku zajmuje obowiązujące orzecznictwo?

Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 2003 r., sygnatura akt II CK 199/02 Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie określa zarówno minimalnej jak i maksymalnej różnicy wieku jako przesłanki przysposobienia, rzeczą sądu jest więc dokonanie w każdej sprawie oceny, czy jest ona odpowiednia. Zasadą powinna być normalna różnica wieku występująca miedzy rodzicami a dziećmi. Różnica pięćdziesięciu lat między wiekiem przysposabiającego i przysposobionego nie może być uznana za nienormalną. Sam fakt jej wystąpienia, nie może wyłączać dojście do skutku przysposobienia, jeżeli nie istnieją przy tym inne okoliczności, które z uwagi na dobro dziecka sprzeciwiałyby się jego orzeczeniu. Przeszkoda wieku nie może być traktowania formalnie i rutynowo.
W świetle art. 114 § 2 k.r.o. różnica wieku pomiędzy przysposabiającym a przysposobionym powinna być taka, jaka normalnie zachodzi między rodzicami a dziećmi, a więc stwarzająca warunki najbardziej zbliżone do istniejących w rodzinach naturalnych; orzeczenie przysposobienia dziecka przez ludzi starszych należy uznać za uzasadnione wówczas, gdy między przysposabiającym a przysposobionym zostały wcześniej już nawiązane trwałe więzy uczuciowe. (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 1972 r., sygn.. akt III CRN 284/72)

Dalej, w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 1972 r., sygn. akt III CRN 133/72 Wprawdzie art. 114 § 2 k.r.o. wymaga, aby między przysposabiającym a przysposobionym istniała odpowiednia różnica wieku, ale nie stawia w tym względzie sztywnych norm i rzeczą sądu jest dokonać w każdej sprawie oceny, jaka różnica wieku powinna być zachowana. Tak więc np. w sytuacji, gdy przysposabiający ma 27 lat życia, jest zarazem mężem matki dziecka, o którego przysposobienie chodzi, wychowuje je i dobro dziecka przemawia za jego przysposobieniem, różnica wieku lat 13 między przysposabiającym a dzieckiem nie może stanowić przeszkody do przysposobienia.

Jak zatem widać, nie ma jednoznacznej odpowiedzi co do ,,odpowiedniego’’ wieku przyspasabiającego, a ocena możliwości przysposobienia powinna być dokonywana w odniesieniu do konkretnego przypadku i sytuacji.

Kto może przysposobić dziecko?

Dalej, kolejną ważną kwestię jest fakt, iż przysposobić wspólnie mogą tylko małżonkowie. Przysposobienie ma skutki przysposobienia wspólnego także wtedy, gdy osoba przysposobiona przez jednego z małżonków zostaje następnie przysposobiona przez drugiego małżonka. Sąd opiekuńczy może na wniosek przysposabiającego orzec, że przysposobienie ma skutki przysposobienia wspólnego, jeżeli przysposabiający był małżonkiem osoby, która wcześniej dziecko przysposobiła, a małżeństwo ustało przez śmierć małżonka, który już dokonał przysposobienia.
Przysposobienie przez jednego z małżonków nie może nastąpić bez zgody drugiego małżonka, chyba że ten nie ma zdolności do czynności prawnych albo że porozumienie się z nim napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. Ustawodawstwo polskie nie dopuszcza również przysposobienia dziecka przez konkubentów ani przez osoby, które znajdują się w związkach partnerskich zawartych za granicą.

Nie jest dopuszczalne wspólne przysposobienie dziecka przez konkubentów ani przez osoby, które znajdują się w związkach partnerskich zawartych za granicą. Nie jest dopuszczalne przysposobienie wspólne przez partnerów w związku homoseksualnym (ponieważ nie są małżonkami), a także małżonków w małżeństwie homoseksualnym.

Postępowanie w sprawie wydania orzeczenia o przysposobieniu

Wniosek o przysposobienie składa się do Sądu Rejonowego wg miejsca zamieszkania przysposabiającego lub przysposabianego dziecka. Wniosek rozpoznawany jest w trybie nieprocesowym. Jedyną osobą, która może złożyć taki wniosek to przysposabiający. Procedura cywilna nie daje możliwości wszczęcia postępowania o przysposobienie z urzędu.
We wniosku przysposabiający wskazuje ośrodek adopcyjny, w którym objęty był postępowaniem adopcyjnym. Umożliwia to sądowi zwrócenie się do niego o:

• świadectwo ukończenia przez przysposabiającego szkolenia dla kandydatów do przysposobienia dziecka
• opinię kwalifikacyjną o kandydatach do przysposobienia dziecka.

Obowiązek ukończenia szkolenia nie dotyczy kandydatów do przysposobienia:

• spokrewnionych albo spowinowaconych z dzieckiem lub
• którzy wcześniej przysposobili rodzeństwo dziecka, lub
• sprawujących nad dzieckiem rodzinną pieczę zastępczą, z wyjątkiem osób lub małżonków, niespełniających warunków dotyczących rodzin zastępczych w zakresie niezbędnych szkoleń, którym sąd powierzył tymczasowo pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie art. 109 § 2 pkt 5 k.r.o.

Następnie, po złożeniu wniosku o przysposobienie, sąd orzeka po przeprowadzeniu rozprawy, na którą wzywa przysposabiającego oraz osoby, których zgoda na przysposobienie jest potrzebna.
Sąd nie wzywa na rozprawę rodziców, którzy wyrazili zgodę na przysposobienie ich dziecka w przyszłości bez wskazania osoby przysposabiającego. Nie mogą oni brać udziału w postępowaniu. Przed wydaniem orzeczenia sąd występuje o opinię do ośrodka adopcyjnego, a w razie potrzeby uzasadnionej dobrem dziecka może także zasięgnąć opinii innej specjalistycznej placówki.
Po zakończeniu postępowania sąd wydaje orzeczenie o przysposobieniu bądź o braku możliwości przysposobienia dziecka. Orzeczenie nie może być wydane po śmierci przysposabiającego lub osoby, która ma być przysposobiona. Po śmierci przysposabiającego orzeczenie o przysposobieniu może być wydane wyjątkowo, jeżeli z żądaniem przysposobienia wystąpili oboje małżonkowie, jeden z nich zmarł po wszczęciu postępowania, a drugi żądanie przysposobienia wspólnie przez małżonków podtrzymuje oraz gdy przez dłuższy czas przed wszczęciem postępowania przysposabiany pozostawał pod pieczą wnioskodawców lub tylko zmarłego wnioskodawcy i między stronami powstała więź jak między rodzicami a dzieckiem. Na miejsce zmarłego w postępowaniu wstępuje kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy.

Czy zgoda dziecka na przysposobienie jest potrzebna?

Mogłoby się wydawać, iż dziecko skoro nie ukończyło 18 roku życia, nie może decydować o takich sprawach jak możliwość jego przysposobienia. Nic bardziej mylnego. Jeśli dziecko ukończyło 13 lat, do przysposobienia jest potrzebna jego zgoda. Przysposabiany powinien wyrazić zgodę na swoją adopcję w pełni swobodnie i świadomie. Zgoda taka powinna być wyrażona przez niego osobiście, na rozprawie, a czynność winna zostać zaprotokołowana.
Co więcej, jeśli dziecko nie ukończyło 13 lat, sąd opiekuńczy może je wysłuchać, jeśli dziecko jest na tyle dojrzałe, że może pojąć znaczenie przysposobienia. Ustawodawca nie określa granicy wieku, pozostawiając sądowi decyzję w kwestii oceny, czy przysposabiany jest na tyle świadomy, aby mieć rozeznanie sytuacji, w jakiej się znajduje.
Sąd może wyjątkowo orzec przysposobienie bez żądania zgody przysposabianego lub bez jego wysłuchania, jeżeli nie jest on zdolny do wyrażenia zgody lub jeżeli z oceny stosunku między przysposabiającym a przysposabianym wynika, że uważa się on za dziecko przysposabiającego, a żądanie zgody lub wysłuchanie byłoby sprzeczne z dobrem przysposabianego. Niezdolność do wyrażenia zgody może wynikać z choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego, a także innego nieprzemijającego zaburzenia czynności psychicznych lub stanu fizycznego wykluczającego możliwość komunikacji z dzieckiem i niedającego perspektywy szybkiej poprawy.
Do przysposobienia jest potrzebna zgoda rodziców przysposabianego, chyba że zostali oni pozbawieni władzy rodzicielskiej lub są nieznani albo porozumienie się z nimi napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody.

PRZYSPOSOBIENIE PEŁNE

Przysposobienie pełne jest to podstawowy rodzaj adopcji. Pełne przysposobienie jest co do zasady orzekane zawsze przez Sądy opiekuńcze, z wyłączeniem dwóch sytuacji:

• gdy rodzice przysposobionego wyrazili przed sądem opiekuńczym zgodę na jego przysposobienie bez wskazania osoby przysposabiającego (zgoda blankietowa), sąd orzeka przysposobienie całkowite;
• na żądanie przysposabiającego i za zgodą osób, których zgoda jest do przysposobienia potrzebna, sąd orzeka przysposobienie niepełne.

Otóż w chwili orzeczenie przysposobienia pełnego między przysposabiającym, a przysposobiony powstaje taki stosunek, jak między biologicznymi rodzicami, a dzieckiem. De facto, jakby łączyły ich więzy krwi. Przysposobiony nabywa prawa i obowiązki wynikające z pokrewieństwa w stosunku do krewnych przysposabiającego. Ustają prawa i obowiązki przysposobionego wynikające z pokrewieństwa względem jego krewnych, jak również prawa i obowiązki tych krewnych względem niego. Skutki przysposobienia rozciągają się również na zstępnych przysposobionego. Jako ogólną zasadę przyjmuje się, że przysposobiony powinien mieć możliwość nabycia nazwiska przysposabiającego albo dodania jego nazwiska do nazwiska własnego.
Skutki przysposobienia powstają na wielu płaszczyznach, przede wszystkich na gruncie prawa rodzinnego. Pomiędzy przysposobionym, a przysposabiającym powstaje obowiązek alimentacyjny, taki jak między biologicznym rodzicem, a dzieckiem. W związku z tym przysposabiający i jego krewni obowiązani są dostarczać środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania, przysposobionemu i na odwrót – przysposobionego obciąża obowiązek alimentacyjny względem nich. Również na gruncie prawa spadkowego zachodzą zmiany, albowiem  przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym i jego krewnych tak, jakby był dzieckiem przysposabiającego, a przysposabiający i jego krewni dziedziczą po przysposobionym tak, jakby przysposabiający był rodzicem przysposobionego

PRZYSPOSOBIENIE NIEPEŁNE

Przysposobienie niepełne, w porównaniu do pełnego, nie powstaje z mocy prawa. Przysposobienie niepełne powstaje wtedy, gdy spełnione są następujące przesłanki:

• przysposobiony złoży wniosek, najpóźniej podczas rozprawy poprzedzającej wydanie orzeczenia;
• zgodę na taki rodzaj przysposobienia wyrażą osoby, których zgoda jest do przysposobienia potrzebna, tj.: rodzice przysposabiającego (art. 119 k.r.o., ale sąd opiekuńczy może, ze względu na szczególne okoliczności, albo opiekun przysposabianego, przysposabiany, który ukończył 13 lat, do przysposobienia niepełnego dziecka przez jednego z małżonków nie jest potrzebna zgoda jego współmałżonka.

Stosunek, jaki wskutek przysposobienia niepełnego powstaje między przysposabiającym a przysposobionym, nie różni się od stosunku wynikłego z przysposobienia pełnego. Powstanie stosunku prawnego, którego treścią jest władza rodzicielska, nie zależy od rodzaju przysposobienia. Przysposobienie niepełne oznacza tyle, że z przysposobionym dzieckiem nie powstaje pełna więź, dziecko nie zostaje włączone do nowej rodziny, nie zyskuje nowych krewnych. Więzi z naturalną rodziną pozostają za wyjątkiem biologicznych rodziców. Na rodzicach biologicznych w dalszym ciągu ciąży również obowiązek alimentacyjny wobec dziecka, chociaż w pierwszej kolejności to rodzice adopcyjni są zobowiązania do zapewnienia dziecku środków utrzymania.
Z zestawienia cech obu rodzajów przysposobienia przewidzianego w przepisach k.r.o. wynika, że różnice między nimi uwidaczniają się w relacjach pomiędzy przysposobionym a krewnymi przysposabiającego oraz pomiędzy przysposobionym a jego krewnymi. W szczególności w przypadku przysposobienia pełnego dochodzi do zerwania więzów przysposabianego z rodziną naturalną i powstania stosunku prawnego (sztucznego pokrewieństwa) z rodziną przysposabiającego. (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 2016 r., sygnatura akt V CSK 619/15).

Czym jest przysposobienie anonimowe?

Przysposobienie dziecka anonimowe polega na tym, iż rodzice mogą przed sądem opiekuńczym wyrazić zgodę na przysposobienie swego dziecka w przyszłości bez wskazania osoby przysposabiającego. Rodzicom, którzy wyrazili taką zgodę, władza rodzicielska i prawo do kontaktów z dzieckiem nie przysługują. Zgodę tę mogą odwołać przez oświadczenie złożone przed sądem opiekuńczym, nie później jednak niż przed wszczęciem sprawy o przysposobienie. Przepisy o przysposobieniu za zgodą rodziców bez wskazania osoby przysposabiającego stosuje się odpowiednio, jeżeli jedno z rodziców wyraziło taką zgodę, a zgoda drugiego nie jest do przysposobienia potrzebna. Przepisu tego nie stosuje się, jeżeli porozumienie się z drugim rodzicem napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. Przepisy o przysposobieniu za zgodą rodziców bez wskazania osoby przysposabiającego stosuje się odpowiednio również wtedy, gdy rodzice przysposabianego są nieznani albo nie żyją, jeżeli sąd opiekuńczy w orzeczeniu o przysposobieniu tak postanowi.
Takie oświadczenia nie są składane przez rodziców przed sądem opiekuńczym, który rozpatruje sprawę adopcyjną. Procedura złożenia takiego oświadczenia polega na tym, iż rodzice składają oświadczenie w odrębnym postępowaniu przed sądem opiekuńczym, mającym jedynie na celu przyjęcie takiego oświadczenia. Rodzice muszą złożyć takie oświadczenie osobiście, we własnym imieniu. Oświadczenia powinny zawierać: imię i nazwisko dziecka oraz miejsce jego zamieszkania lub pobytu oraz treść wyrażonej zgody.
Rodzice, którzy wyrazili zgodę na przysposobienie dziecka bez wskazania osoby przysposabiającego, podpisują protokół zawierający ich oświadczenie o wyrażeniu zgody. O wyrażeniu przez rodziców zgody na przysposobienie dziecka bez wskazania osoby przysposabiającego zawiadamia się właściwy ośrodek adopcyjny, prowadzący wojewódzki bank danych o dzieciach oczekujących na przysposobienie.
Nie wzywa się na rozprawę rodziców, którzy wyrazili zgodę na przysposobienie ich dziecka w przyszłości bez wskazania osoby przysposabiającego. W wypadku takim rodzice nie mogą brać udziału w postępowaniu.
Rodzice mogą zmienić zdanie i odwołać wcześniej wyrażoną zgodę na przysposobienie dziecka bez wskazania osoby przysposabiającego aż do momentu wszczęcia sprawy o przysposobienie dziecka, czyli do wniesienia wniosku o przysposobienie do sądu.
Złożenie takiego oświadczenia skutkuje ustaniem władzy rodzicielskiej i wygaśnięciem prawa do kontaktów

Rozwiązanie przysposobienia

Z ważnych powodów zarówno przysposobiony, jak i przysposabiający mogą żądać rozwiązania stosunku przysposobienia przez sąd. Rozwiązanie stosunku przysposobienia nie jest dopuszczalne, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro małoletniego dziecka. Orzekając rozwiązanie stosunku przysposobienia, sąd może, stosownie do okoliczności, utrzymać w mocy wynikające z niego obowiązki alimentacyjne. Po śmierci przysposobionego lub przysposabiającego rozwiązanie stosunku przysposobienia nie jest dopuszczalne, chyba że przysposabiający zmarł po wszczęciu sprawy o rozwiązanie stosunku przysposobienia. W wypadku takim na miejsce przysposabiającego w procesie wstępuje kurator ustanowiony przez sąd. Orzekając o rozwiązaniu przysposobienia, sąd powinien mieć na uwadze, że przysposobienie, jako zdarzenie powodujące powstanie takiego stosunku, jaki istnieje między rodzicami i dziećmi, powinno być węzłem dozgonnym i że tylko szczególnie ważkie przyczyny mogą prowadzić do jego rozwiązania.

Kiedy nie jest dopuszczalne rozwiązanie przysposobienia?

Nie jest dopuszczalne rozwiązanie przysposobienia, na które rodzice przysposobionego wyrazili przed sądem opiekuńczym zgodę bez wskazania osoby przysposabiającego.

Jakie są skutki rozwiązania przysposobienia?

Z chwilą rozwiązania stosunku przysposobienia ustają jego skutki. Jeżeli rozwiązanie nastąpiło po śmierci przysposabiającego, uważa się, że skutki przysposobienia ustały z chwilą jego śmierci. Przysposobiony zachowuje nazwisko nabyte przez przysposobienie oraz otrzymane w związku z przysposobieniem imię lub imiona. Jednakże z ważnych powodów sąd na wniosek przysposobionego lub przysposabiającego może w orzeczeniu o rozwiązaniu stosunku przysposobienia postanowić, że przysposobiony powraca do nazwiska, które nosił przed orzeczeniem przysposobienia. Na wniosek przysposobionego sąd orzeka o jego powrocie do poprzednio noszonego imienia lub imion.