Rozdzielność majątkowa Wrocław Adwokat Rafaela Mazur

ROZDZIELNOŚĆ MAJĄTKOWA

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Do majątku wspólnego małżonków należą w szczególności:

• pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,
• dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,
• środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków,
• kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 266, 321, 568, 695 i 875).

Do majątku osobistego każdego z małżonków należą zaś: przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił, prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom, przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków, prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie, przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość, wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków, przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków, prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy, przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

ROZDZIELNOŚĆ MAJĄTKOWA PRZED ŚLUBEM I PO ŚLUBIE

Małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa). Umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa. Umowa majątkowa małżeńska może być zmieniona albo rozwiązana. W razie jej rozwiązania w czasie trwania małżeństwa, powstaje między małżonkami wspólność ustawowa, chyba że strony postanowiły inaczej.

Małżeńską umowę majątkową, tzw. potocznie intercyzę można zawrzeć przed zawarciem związku małżeńskiego bądź w czasie trwania małżeństwa, nawet po wydaniu przez sąd orzeczenia o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód, ale jeszcze przed jego uprawomocnieniem się.

Rozszerzenie lub ograniczenie wspólności w czasie trwania małżeństwa może dotyczyć albo tylko przedmiotów majątkowych, które nabyte zostaną w przyszłości albo tylko przedmiotów majątkowych, które już zostały nabyte(i należały dotychczas: (a) gdy chodzi o rozszerzenie wspólności – do majątku osobistego jednego z małżonków; (b) gdy chodzi o ograniczenie wspólności – do majątku wspólnego małżonków) albo jednych i drugich.

Nie można przez umowę majątkową małżeńską rozszerzyć wspólności na:

• przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny;
• prawa majątkowe, które wynikają ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
• prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
• wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej, jak również wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę;
• niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej każdego z małżonków.

W razie wątpliwości uważa się, że przedmioty służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków nie zostały włączone do wspólności.

Małżeństwa umowa majątkowa powinna zostać zawarta w formie aktu notarialnego. Wymaganie to dotyczy także zmiany oraz rozwiązania małżeńskiej umowy majątkowej. Niezachowanie tej formy skutkuje bezwzględną nieważnością umowy. Oznacza to, iż umowę nie mogą podpisać małżonkowie w zwykłej formie pisemnej, bez konieczności udania się do notariusza. Taka umowa będzie wtedy nieważna i nie będzie miała żadnej mocy prawnej ani wobec siebie nawzajem ani tym bardziej wobec osób trzecich.

W razie umownego ustanowienia rozdzielności majątkowej, każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później.

ROZDZIELNOŚĆ MAJĄTKOWA Z WYRÓWNANIEM DOROBKÓW

Pochylając się nad kwestią rozdzielności majątkowej małżonków z wyrównaniem dorobków ustalić należy, czym jest dorobek. Dorobkiem każdego z małżonków jest wzrost wartości jego majątku po zawarciu umowy majątkowej. Jeżeli umowa majątkowa nie stanowi inaczej, przy obliczaniu dorobków pomija się przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem umowy majątkowej oraz niżej wymienione:

• przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił,
• prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
• przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
• wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
• prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;

oraz przedmioty nabyte w zamian za nie, natomiast dolicza się wartość:

• darowizn dokonanych przez jednego z małżonków, z wyłączeniem darowizn na rzecz wspólnych zstępnych małżonków oraz drobnych zwyczajowo przyjętych darowizn na rzecz innych osób;
• usług świadczonych osobiście przez jednego z małżonków na rzecz majątku drugiego małżonka;
• nakładów i wydatków na majątek jednego małżonka z majątku drugiego małżonka.

Dorobek oblicza się według stanu majątku z chwili ustania rozdzielności majątkowej i według cen z chwili rozliczenia. Oznacza to, iż najpierw winno się ustalić skład majątku osobistego małżonka, biorąc pod uwagę stan z chwili ustania ustroju, a następnie należałoby ustalić różnice wartości poszczególnych składników, biorąc pod uwagę wartość z chwili zawarcia umowy oraz z chwili rozliczenia. Dodanie sumy wartości poszczególnych składników pozwala na określenie wartości dorobku małżonka.

Po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonek, którego dorobek jest mniejszy niż dorobek drugiego małżonka, może żądać wyrównania dorobków przez zapłatę lub przeniesienie prawa. Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać zmniejszenia obowiązku wyrównania dorobków. W razie braku porozumienia między stronami co do sposobu lub wysokości wyrównania, rozstrzyga sąd.

W razie śmierci jednego z małżonków, wyrównanie dorobków następuje między jego spadkobiercami a małżonkiem pozostałym przy życiu. Spadkobiercy małżonka mogą wystąpić z żądaniem zmniejszenia obowiązku wyrównania dorobków tylko wtedy, gdy spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód lub wystąpił o orzeczenie separacji.

Kiedy powstaje przymusowa rozdzielność majątkowa

Rozdzielność majątkowa może powstać między małżonkami na ich wniosek bądź niezależnie od ich woli. Ustrój rozdzielności majątkowej powstaje:

• Z mocy orzeczenia sądu opartego na żądaniu jednego z małżonków;
• z mocy orzeczenia sądu wydanego w oparciu o żądanie wierzyciela jednego z małżonków;
• z mocy prawa na podstawie prawomocnego postanowienia sądu o ubezwłasnowolnieniu jednego z małżonków, i to zarówno całkowitym, jak i częściowym;
• ex lege w razie ogłoszenia upadłości jednego z małżonków;
• mocy prawomocnego orzeczenia o separacji.

ROZDZIELNOŚĆ MAJATKOWA W TRAKCIE MAŁŻEŃSTWA WROCŁAW

Każdy z małżonków z ważnych powodów może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Nie określono w przepisach ustawy, czym tak naprawdę są te ważne powody. Brak jest definicji ważnych powodów, jednakże uznaje się, iż ważnymi powodami są okoliczności, które uniemożliwiają małżonkom pozostawanie we wspólności majątkowej. Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 22 grudnia 2020 r., sygn. akt III CSK 64/20 występująca w art. 52 § 1 k.r.o. klauzula „ważnych powodów” ma charakter elastyczny i pozostawia sądowi meriti szeroki margines swobody, wymagający subiektywnej i zindywidualizowanej oceny w każdej sprawie. Sama okoliczność istnienia między małżonkami separacji faktycznej nie przesądza o zasadności ustanowienia rozdzielności majątkowej, przy czym nie każda postać separacji faktycznej może stanowić ważny powód ustanowienia rozdzielności majątkowej.
Za jeden z ważnych powodów w rozumieniu art. 52 § 1 k.r.o. może być uznana taka separacja faktyczna małżonków, która uniemożliwia im lub znacznie utrudnia współdziałanie w zarządzie ich majątkiem wspólnym (por. wyrok SN z dnia 29 stycznia 1997 r., I CKU 66/96, Prokuratura i Prawo 1997, nr 7-8, s. 32; uzasadnienie wyroku SN z dnia 13 maja 1997 r., III CKN 51/97, OSNC 1997, Nr 12, poz. 194; wyrok SN z dnia 13 stycznia2000 r., II CKN 1070/98, Lex nr 50872; wyrok SN z dnia 10 lutego 1997 r., I CKN 69/96). Ważnym powodem wprowadzenia rozdzielności majątkowej mogą być także konflikty o charakterze osobistym, które uniemożliwiają lub znacznie utrudniają zarząd majątkiem wspólnym i zagrażają w rezultacie ekonomicznym podstawom funkcjonowania rodziny (por. wyrok SN z dnia 6 listopada 1972 r., III CRN 250/72, OSNCP 1973, Nr 6, poz. 113 oraz orzeczenie SN z dnia 5 grudnia 1995 r., III CRN 164/95, niepubl.). Takie stanowisko jest konsekwentnie prezentowane przez Sąd Najwyższy, który wielokrotnie podkreślał znaczenie majątku wspólnego jako ekonomicznej podstawy funkcjonowania małżeństwa (zob. w szczególności uchwały pełnego składu Izby Cywilnej SN: z dnia 27 marca 1972 r., III CZP 69/70, OSNCP 1973, Nr 2, poz. 20 i z dnia 9 marca 1976 r., III CZP 46/75, OSNCP 1976, Nr 9, poz. 184). (Wyrok Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 17 września 2019 r., sygn.. akt I Ca 350/19).

Do którego sądu skierować pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej?

Pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej należy złożyć do sądu rejonowego, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda. Postępowanie toczy się w trybie procesowym.
Opłata od pozwu jest stała i wynosi 200 zł.

Kiedy powstaje rozdzielność majątkowa?

Rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu. Wyrok uwzględniający powództwo w przedmiocie ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej ma charakter konstytutywny to jest wyraża zmianę w zakresie ustroju majątkowego małżonków, tym samym tworzy nowy stan w zakresie tegoż ustroju . Orzeczenie takie kształtuje sytuacje prawną stron na przyszłość, ale może także mieć moc wsteczną, regulując stosunki majątkowe współmałżonków także w okresie poprzedzającym wytoczenie powództwa.
Ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd na żądanie jednego z małżonków nie wyłącza zawarcia przez małżonków umowy majątkowej małżeńskiej. Jeżeli rozdzielność majątkowa została ustanowiona na żądanie wierzyciela, małżonkowie mogą zawrzeć umowę majątkową małżeńską po dokonaniu podziału majątku wspólnego lub po uzyskaniu przez wierzyciela zabezpieczenia, albo zaspokojenia wierzytelności, lub po upływie trzech lat od ustanowienia rozdzielności.

Rozdzielność na podstawie żądania wierzyciela

Pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej może wnieść również wierzyciel jednego z małżonków. By móc wytoczyć takie powództwo, wierzyciel powinien posiadać prawomocny tytuł wykonawczy przysługujący jednemu z małżonków. Co więcej, musi zaistnieć konieczność podziału majątku wspólnego małżonków celem prowadzenia skutecznej egzekucji. Przesłanką żądania przewidzianego w art. 52 § 1a k.r.o. nie jest wystąpienie „ważnego powodu”, lecz wykazanie istnienia stwierdzonej tytułem wykonawczym wierzytelności w stosunku do jednego z małżonków oraz uprawdopodobnienie, że zaspokojenie tej wierzytelności wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków.

Rozdzielność w przypadku ubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości

Rozdzielność majątkowa powstaje z mocy prawa, w razie ubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości jednego z małżonków. W razie uchylenia ubezwłasnowolnienia, a także umorzenia, ukończenia lub uchylenia postępowania upadłościowego, między małżonkami powstaje ustawowy ustrój majątkowy.
Zarówno ubezwłasnowolnienie całkowite jak i częściowe powodują powstanie rozdzielności majątkowej z mocy prawa. Rozdzielność majątkowa powstaje w dacie uprawomocnienia postanowienia w przedmiocie ubezwłasnowolnienia.
Rozdzielność majątkowa, która powstaje w razie upadłości jednego z małżonków, zarówno gospodarczej, jak i konsumenckiej, powstaje z dniem ogłoszenia upadłości.

ROZDZIELNOŚĆ MAJĄTKOWA BEZ ROZWODU

Rozdzielność w przypadku separacji

Orzeczenie separacji uchyla wspólnotę małżeńską, co w konsekwencji powoduje, iż między małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa, ustrój ten powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia o separacji. Istotną cechą separacji jest to, że nie wywiera ona skutków nieodwracalnych i małżonkowie mogą wystąpić ze wspólnym, zgodnym żądaniem o zniesienie separacji i powrócić do wcześniejszych stosunków małżeńskich.

Po co nam rozdzielność majątkowa?

Przyczyn ustanowienia rozdzielności przez małżonków w trakcie trwania małżeństwa jest wiele. Jedną z nich jest ochrona przed długami, które zaciągnął drugi z małżonków. Co więcej, mając rozdzielność majątkową komornik nie zajmie majątku małżonka, który nie jest dłużnikiem, a egzekucja toczy się tylko z majątku, który należy do zadłużonego.