Unieważnienie małżeństwa cywilnego Wrocław Adwokat Rafaela Mazur

UNIEWAŻNIENIE MAŁŻEŃSTWA CYWILNEGO

Zawarcie małżeństwa

Do zawarcia małżeństwa dochodzi w momencie, kiedy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński. Jest to tak zwany ślub cywilny. Małżeństwo zostaje również zawarte, gdy mężczyzna i kobieta zawierający związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego w obecności duchownego oświadczą wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu i kierownik urzędu stanu cywilnego następnie sporządzi akt małżeństwa. Gdy zostaną spełnione powyższe przesłanki, małżeństwo uważa się za zawarte w chwili złożenia oświadczenia woli w obecności duchownego.
Mężczyzna i kobieta, będący obywatelami polskimi przebywającymi za granicą, mogą zawrzeć małżeństwo również przed polskim konsulem lub przed osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula.
Co do zasady małżonkowi muszą złożyć sobie przysięgę małżeńską osobiście, jednakże kodeks rodzinny i opiekuńczy dopuszcza możliwość zawarcia związku małżeńskiego przez pełnomocnika- z ważnych powodów sąd może zezwolić, żeby oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym i wymieniać osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte.
Nie może zawrzeć małżeństwa osoba niemająca ukończonych lat osiemnastu. Jednakże z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła lat szesnaście, a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny. Z przepisu wprost wynika, iż mężczyzna, który chce zawrzeć związek małżeński musi obligatoryjnie mieć ukończone 18 lat. Kobieta zaś po uprzednim uzyskaniu zgody, może zawrzeć związek małżeński w wieku lat 16. Może to uczynić z ważnych powodów. Ustawodawca nie wskazuje wprost, jakie są to ważne powody, jednakże do ważnych powodów doktryna zalicza: posiadanie przez kobietę i mężczyznę, których wniosek dotyczy, dziecka lub dzieci; ciążę kobiety, która złożyła wniosek, i uznanie ojcostwa przez mężczyznę, którego wniosek dotyczy; silną i ugruntowaną więź uczuciową w powiązaniu z dojrzałością społeczną i ustabilizowaną sytuacją finansową, czyli trwały związek faktyczny między stronami. W orzecznictwie sądowym ciąża wnioskodawczyni dominuje wśród powodów udzielenia zgody na zawarcie małżeństwa.
Stwierdzenie ciąży u małoletniej wnioskodawczyni nie wystarcza do udzielenia jej zezwolenia na zawarcie małżeństwa. Dla udzielenia tego zezwolenia konieczne jest nadto ustalenie, że zamierzone małżeństwo nie nasuwa uzasadnionych zastrzeżeń. (Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 6 października 1958 r., sygn.. akt 3 CO 19/58).
Wniosek o zezwolenie na zawarcie małżeństwa składa się do Sądu Rejonowego- Rodzinnego dla miejsca zamieszkania wnioskodawczyni. Wnioskodawczynią może być wyłącznie kobieta, której wniosek dotyczy. Do wniosku powinny zostać załączone kopie dowodów osobistych przyszłych małżonków, skrócone akty urodzenia oraz dowody z dokumentów uzasadniające wniosek o zezwolenie na zawarcie małżeństwa. Nie jest możliwe wydanie zezwolenia sądu w stosunku do kobiety, która nie ukończyła szesnastego roku życia, lub mężczyzny, który nie ukończył osiemnastego roku życia.
Od wniosku pobierana jest opłata stała w kwocie 100 zł

UNIEWAŻNIENIE ŚLUBU CYWILNEGO WROCŁAW

Unieważnienie małżeństwa jest odmiennym sposobem zakończenia trwania małżeństwa niż rozwód. Unieważnienie ma mianowicie taki skutek, jakby do małżeństwa w ogóle nie doszło. Unieważnienia można żądać w przypadku następujących przesłanek: wieku, ubezwłasnowolnienia, powinowactwa i pokrewieństwa, przysposobienia, choroby psychicznej bądź niedorozwoju umysłowego, bigamii, wad oświadczenia woli czy zawarcia związku małżeńskiego przez pełnomocnika.

UNIEWAŻNIENIE MAŁŻEŃSTWA Z POWODU WIEKU

Unieważnienia małżeństwa zawartego przez mężczyznę, który nie ukończył lat 18, oraz przez kobietę, która nie ukończyła lat 16 albo bez zezwolenia sądu zawarła małżeństwo po ukończeniu lat 16, lecz przed ukończeniem lat 18, może żądać każdy z małżonków. Unieważnienia może żądać także prokurator. Jeżeli kobieta zaszła w ciążę, jej mąż nie może żądać unieważnienia małżeństwa z powodu braku przepisanego wieku. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu braku przepisanego wieku, jeżeli małżonek przed wytoczeniem powództwa ten wiek osiągnął.
Od małżeństwa, które nie zostało zawarte, należy odróżnić małżeństwo zawarte wadliwie, w sposób mogący prowadzić do jego unieważnienia w drodze wyroku wydanego w procesie o unieważnienie małżeństwa (art. 17 w związku z art. 10 i n.k.r.o.). Dotyczyć to może m.in. wad oświadczenia woli określonych w art. 151 k.r.o. Wyrok wydany w procesie o unieważnienie małżeństwa ma charakter konstytutywny i co do zasady pociąga za sobą także skutki wsteczne (por. art. 21 k.r.o.). (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 2019 r., sygn. akt II CSK 270/18).

UNIEWAŻNIENIE MAŁŻEŃSTWA Z POWODU UBEZWŁASNOWOLNIENIA

Ubezwłasnowolnienie całkowite może mieć miejsce wówczas, gdy osoba, która ukończyła lat 13, wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.  Osoba zostaje ubezwłasnowolniona całkowicie z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o ubezwłasnowolnieniu. Osoba całkowicie ubezwłasnowolniona ma zdolność sądową, ale nie ma zdolności procesowej. Osoba taka może podejmować czynności procesowe tylko przez swego przedstawiciela ustawowego.
Ubezwłasnowolnienie całkowite jest bezwzględną przeszkodą do zawarcia małżeństwa. Unieważnienia małżeństwa zawartego wbrew przeszkodzie ubezwłasnowolnienia całkowitego może żądać każdy z małżonków. W sprawie o unieważnienie małżeństwa sąd bierze pod uwagę ubezwłasnowolnienie z chwili zawarcia małżeństwa. Innymi słowy bada, czy w chwili zawarcia małżeństwa istniało prawomocne postanowienie sądu ubezwłasnowolniające jednego z małżonków.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 1965 r., sygn. akt II CR 215/65 Sąd nie może oddalić powództwa o unieważnienie małżeństwa z takim uzasadnieniem, ze z jakichkolwiek względów bardziej celowe byłoby rozwiązanie małżeństwa przez rozwód. Jeżeli bowiem stan faktyczny pozwala stronie powodowej na realizację dwóch uprawnień prowadzących do tego samego celu, to tylko ona może decydować o tym, z którego z tych uprawnień chce korzystać.

UNIEWAŻNIENIE MAŁŻEŃSTWA Z POWODU CHOROBY PSYCHICZNEJ ALBO NIEDOROZWOJU UMYSŁOWEGO.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami nie może zawrzeć małżeństwa osoba dotknięta chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym Unieważnienia małżeństwa z powodu choroby psychicznej albo niedorozwoju umysłowego jednego z małżonków może żądać każdy z małżonków.
Nie można jednak unieważnić małżeństwa z powodu choroby psychicznej jednego z małżonków po ustaniu tej choroby.

Legitymację czynną, czyli uprawnionym do złożenia wniosku w postępowaniu o unieważnienie małżeństwa z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego posiadają oboje małżonkowie oraz prokurator. Unieważnienie małżeństwa z powodu choroby psychicznej jednego z małżonków może nastąpić tylko wówczas, gdy przeszkoda ta istniała w dacie zawierania związku małżeńskiego, a nie zaistniała później. Nie można również unieważnić małżeństwa z powodu choroby psychicznej jednego z małżonków po ustaniu choroby.

Pamiętać jednak należy, iż nie każda choroba psychiczna uzasadnia unieważnienie małżeństwa, a jedynie taka, która zagraża małżeństwu lub zdrowiu przyszłego potomstwa. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 16 grudnia 2019 r., sygnatura akt I ACa 1337/18).

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 1971 r. II CR 169/71 (OSNCP 1972/1/17) wyrażono pogląd, że nie każda choroba psychiczna stanowi przesłankę unieważnienia małżeństwa. Skład sądzący w niniejszej sprawie w pełni podziela ten pogląd i w konsekwencji uznaje, że tylko taka choroba psychiczna jest podstawą unieważnienia małżeństwa, której stan zagraża małżeństwu lub zdrowiu przyszłego małżeństwa i tym samym brak byłoby podstaw do udzielenia zezwolenia na zawarcie małżeństwa w trybie art. 12 § 1 zdanie drugie k.r.o. Ocena, czy istniały przesłanki do udzielenia zezwolenia na zawarcie małżeństwa pomimo tego, że pozwany był dotknięty chorobą psychiczną, należy w myśl cytowanego wyżej orzeczenia Sądu Najwyższego do sądu rozpoznającego sprawę o unieważnienie. I ten pogląd skład sądzący w niniejszej sprawie podziela.
Jeżeli jednak stan zdrowia lub umysłu takiej osoby nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa i jeżeli osoba ta nie została ubezwłasnowolniona całkowicie, sąd może jej zezwolić na zawarcie małżeństwa. Sądem właściwym miejscowo do złożenia wniosku o zezwolenie na zawarcie małżeństwa jest sąd rejonowy miejsca zamieszkania (pobytu) wnioskodawcy. Wnioskodawcą o zezwolenie na zawarcie małżeństwa może być wyłącznie osoba dotknięta chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym, która domaga się zezwolenia na zawarcie małżeństwa. Wniosek złożony przez inną osobę podlega oddaleniu. Udzielenie zezwolenia na zawarcie małżeństwa osobie dotkniętej chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym i nieubezwłasnowolnionej całkowicie jest uzależnione od spełnienia łącznie dwóch przesłanek: stan zdrowia lub umysłu tej osoby nie zagraża małżeństwu oraz stan zdrowia lub umysłu tej osoby nie zagraża przyszłemu potomstwu. Sąd przed wydaniem zezwolenia powinien zasięgnąć opinii biegłego w dziedzinie psychiatrii. Zezwolenie przez sąd na zawarcie małżeństwa przez osobę dotkniętą chorobą psychiczną lub niedorozwojem umysłowym po zawarciu małżeństwa jest niedopuszczalne

UNIEWAŻNIENIE MAŁŻEŃSTYWA Z POWODU POZOSTAWANIA W ZWIĄZKU MAŁŻEŃSKIM

Przede wszystkim wskazać należy, iż nie może zawrzeć związku małżeńskiego osoba, która pozostaje już w innym związku małżeńskim. W przeciwnym wypadku doszłoby do bigamii.
Nie może zawrzeć małżeństwa ten, kto pozostaje w związku małżeńskim, dopóki pierwsze małżeństwo nie ustanie wskutek śmierci drugiego małżonka albo uznania go za zmarłego, a także prawomocnego orzeczenia rozwodu oraz prawomocnego orzeczenia unieważnienia albo prawomocnego orzeczenia stwierdzającego nieistnienie małżeństwa. Nie może zawrzeć małżeństwa osoba pozostająca w separacji prawnej.
W świetle obowiązujących przepisów osoba, która zawarła związek wyznaniowy (nie konkordatowy), który nie wywołał skutków w sferze prawa cywilnego, może zawrzeć małżeństwo z tą samą albo inną osobą.

Unieważnienia małżeństwa z powodu pozostawania przez jednego z małżonków w poprzednio zawartym związku małżeńskim może żądać każdy, kto ma w tym interes prawny. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu pozostawania przez jednego z małżonków w poprzednio zawartym związku małżeńskim, jeżeli poprzednie małżeństwo ustało lub zostało unieważnione, chyba że ustanie tego małżeństwa nastąpiło przez śmierć osoby, która zawarła ponowne małżeństwo pozostając w poprzednio zawartym związku małżeńskim. Unieważnienie małżeństwa bigamicznego jest dopuszczalne, dopóki trwa poprzednie małżeństwo. Unieważnienia małżeństwa bigamicznego może żądać każdy, kto ma w tym interes prawny, a więc każdy kto jest zainteresowany rozstrzygnięciem.

UNIEWAŻNIENIE MAŁŻEŃSTWA Z POWODU POKREWIEŃSTWA LUB POWINOWACTWA

Nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa krewni w linii prostej, nie może zawrzeć ze sobą małżeństwa rodzeństwo, nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa powinowaci w linii prostej. Pokrewieństwo jest wynikiem węzła krwi, łączącego określone osoby. Istnieje ono nawet wtedy, gdy nie ustalono jeszcze prawnego pochodzenia danej osoby. Spokrewnionymi w linii prostej są osoby, które pochodzą jedna od drugiej (bezpośrednio albo pośrednio). Pokrewieństwo w tej linii obejmuje przodków (wstępnych) i ich zstępnych (np. dziadka, ojca, córkę, wnuka itd.). Krewni w linii prostej nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa, i to niezależnie od stopnia pokrewieństwa. Rodzeństwo to osoby spokrewnione w linii bocznej .
Od reguły, że nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa powinowaci w linii prostej, ustawodawca wprowadził wyjątek – z ważnych powodów sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa między powinowatymi. Istotą zezwolenia na zawarcie małżeństwa jest udzielenie takiego zezwolenia przed zawarciem danego małżeństwa. Nie jest więc według nas dopuszczalne zezwolenie na zawarcie małżeństwa po jego zawarciu.
Unieważnienia małżeństwa z powodu pokrewieństwa między małżonkami (chodzi tu zarówno o małżeństwo zawarte między krewnymi w linii prostej, jak i między rodzeństwem) może żądać każdy, kto ma w tym interes prawny. Jeżeli jeden z małżonków wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa, unieważnienie może nastąpić także po śmierci drugiego małżonka, na którego miejsce w procesie wstępuje kurator ustanowiony przez sąd. Do skutków unieważnienia małżeństwa w zakresie stosunku małżonków do wspólnych dzieci oraz w zakresie stosunków majątkowych między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o rozwodzie, przy czym małżonek, który zawarł małżeństwo w złej wierze, jest traktowany tak, jak małżonek winny rozkładu pożycia małżeńskiego.

UNIEWAŻNIENIE MAŁŻEŃSTWA Z POWODU PRZYSPOSOBIENIA

Nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa przysposabiający i przysposobiony. Kodeks rodzinny i opiekuńczy pozwala na wyróżnienie trzech rodzajów przysposobienia: 1) przysposobienia pełnego, 2) przysposobienia pełnego nierozwiązywalnego, będącego swoistą odmianą przysposobienia pełnego, 3) przysposobienia niepełnego. Nawet w przypadku przysposobienia niepełnego skutki przysposobienia polegają na powstaniu stosunku między przysposabiającym a przysposobionym.

Unieważnienia małżeństwa z powodu stosunku przysposobienia między małżonkami może żądać każdy z małżonków. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu stosunku przysposobienia między małżonkami, jeżeli stosunek ten ustał.

Do skutków unieważnienia małżeństwa w zakresie stosunku małżonków do wspólnych dzieci oraz w zakresie stosunków majątkowych między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o rozwodzie, przy czym małżonek, który zawarł małżeństwo w złej wierze, jest traktowany tak, jak małżonek winny rozkładu pożycia małżeńskiego.

UNIEWAŻNIENIE MAŁŻEŃSTWA Z POWODU WAD OŚWIADCZENIA WOLI

Małżeństwo może być unieważnione, jeżeli oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński lub oświadczenie przewidziane w art. 1 § 2 zostało złożone:

• przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome wyrażenie woli;
• pod wpływem błędu co do tożsamości drugiej strony;
• pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, jeżeli z okoliczności wynika, że składający oświadczenie mógł się obawiać, że jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste.

Nie można żądać unieważnienia małżeństwa po upływie sześciu miesięcy od ustania stanu wyłączającego świadome wyrażenie woli, od wykrycia błędu lub ustania obawy wywołanej groźbą – a w każdym wypadku po upływie lat trzech od zawarcia małżeństwa.

Jeśli chodzi o stan wyłączający świadome wyrażenie woli ustawodawca miał na myśli świadomość wyrażenia woli o wstąpieniu w związek małżeńskie, a nie podejmowania decyzji w tym przedmiocie, oraz może pojawić się z jakichkolwiek przyczyn, zarówno krótkotrwałych zaburzeń czynności psychicznych o różnej etiologii lub choroby psychicznej, jak też niedorozwoju umysłowego. Innymi słowy, choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy mogą powodować wyłączenie świadomości wyrażenia woli o wstąpieniu w związek małżeński, lecz nie muszą.
Z błędem co do tożsamości mamy do czynienia niezwykle rzadko i wyjątkowo. W takim błędzie jest osoba, która zawiera związek małżeński np. z bratem bliźniakiem swojego wybranka.
Dalej, można unieważnić małżeństwo, które zostało zawarte pod wpływem groźby. Groźba ta jednak musi być bezprawna, sprzeczna z prawem i zasadami współżycia społecznego oraz poważna. Groźba może pochodzić zarówno od drugiej strony, jak i osoby trzeciej.
Legitymacja czynna w procesie o unieważnienie małżeństwa z powodu złożenia oświadczenia dotkniętego jedną z wad przysługuje małżonkowi, który złożył oświadczenie dotknięte wadą.

UNIEWAŻNIENIE MAŁŻEŃSTWA ZAWARTEGO PRZEZ PEŁNOMOCNIKA

W razie zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika mocodawca może żądać unieważnienia małżeństwa, jeżeli brak było zezwolenia sądu na złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przez pełnomocnika albo jeżeli pełnomocnictwo było nieważne lub skutecznie odwołane. Jednakże nie można z tego powodu żądać unieważnienia małżeństwa, jeżeli małżonkowie podjęli wspólne pożycie.

SKUTKI UNIEWAŻNIENIA MAŁŻEŃSTWA

Skutki unieważnienia małżeństwa przejawiają się na wielu płaszczyznach. Począwszy od prawa cywilnego, poprzez rodzinne, majątkowe, spadkowe. Przede wszystkim między małżonkami ustają osobiste prawa u obowiązki. Ustaje stosunek powinowactwa, a małżonkowie wracają do poprzedniego nazwiska i stanu cywilnego sprzed małżeństwa. Wyłączone zostaje dziedziczenie przez małżonków po sobie z ustawy oraz dochodzenie przez nich zachowku. Ponadto małżonek, który zawarł małżeństwo w złej wierze, traktowany jest tak jak małżonek winny rozkładu pożycia małżeńskiego.

Małżeństwo może być unieważnione tylko z przyczyn wskazanych powyżej.